Symposium “Hemels raderwerk”

Symposium “Hemels raderwerk”

Museum für Niederländische Uhren, im "Zaanse Schans", Zaandam

De heruitvinding van het Antikythera-mechaniek

Op 30 oktober 2009 om 13.00 uur organiseert het Museum van het Nederlandse Uurwerk tegenwoordig Museum Zaanse Tijd het symposium “Hemels raderwerk” over de heruitvinding van het Antikythera-mechaniek. Het symposium vindt plaats in het St. Michaelcollege, Leeghwaterweg 7, Zaandam. Deze locatie ligt naast de ingang van de Zaanse Schans, op 300 meter van het museum. Aansluitend vindt een afsluitende bijeenkomst plaats in het museum, Kalverringdijk 3, Zaandam.

Het Antikythera-mechaniek

In 1901 werd voor de kust van het Griekse eilandje Antikythera een gecorrodeerd brok brons in de restanten van een houten kist naar boven gebracht. De functie van het voorwerp was een raadsel. Na jaren van onderzoek en speculatie is het voorwerp, dat inmiddels het Antikythera-mechaniek was gaan heten, in 2006 onderzocht met de meest krachtige driedimensionale röntgenapparatuur. Opnieuw is veel ontdekt over de functies van het mechaniek. Duidelijk is dat het gebruikt kon worden voor het doen van ingewikkelde astronomische berekeningen, zoals het voorspellen van zons- en maansverduisteringen, maar ook voor meer alledaagse kalenderfuncties. Er blijven echter raadsels en ongerijmdheden. Duidelijk is ook dat het mechaniek een voor zijn tijd ongeëvenaarde complexiteit heeft. Het heeft bijna 1500 jaar geduurd voordat in West-Europa opnieuw dergelijke astronomische mechanieken verschenen, nu in combinatie met mechanische uurwerken.

Naarmate de kennis over het Antikythera-mechaniek toeneemt, lijkt de interesse voor de overblijvende raadsels heviger te worden. Ook in Nederland is recent onderzoek gedaan naar één van die overblijvende vraagstukken. Er zijn goede redenen om aan te nemen dat het Antikythera-mechaniek voorzien is geweest van een planetarium. Michael Wright was de eerste die zich zette aan het bouwen van een replica, waarin een planetarium was opgenomen. Dit model heeft wereldwijd erkenning gekregen. Aan de Rijksuniversiteit Groningen heeft een kleine groep astronomen theoretisch onderzoek gedaan naar de waarschijnlijkheid en de mogelijkheid van de “planetaire uitbreiding”. Tatja J. van Vark koos voor de praktische invalshoek om, uitgaande van de bekende feiten en haar mechanisch inzicht, een poging te doen het Antikytheramechaniek opnieuw te scheppen. Haar “essentie van het Antikythera-mechaniek” is een overtuigende realisatie van de planetaire uitbreiding.

Symposium

Aan het symposium wordt bijgedragen door vijf academische sprekers, te weten Vincent Icke, Rien van de Weijgaart, Niels Bos, Teun Koetsier en Kees Grimbergen, en de twee genoemde bouwers van baanbrekende modellen van het mechaniek, Michael Wright en Tatja J. van Vark. Het symposium wordt voorgezeten door Ed van den Heuvel. Het symposium biedt de gelegenheid kennis te nemen van de nieuwste wetenschappelijke inzichten in de functies en het ontstaan van het mechaniek. Ook de modellen van Michael Wright en Tatja J. van Vark zullen op deze middag gedemonstreerd en toegelicht worden. Aanvullend wordt een kijkje gegeven in de ontdekkingsgeschiedenis en de latere ontwikkeling van astronomische mechanieken in combinatie met uurwerken.

Bij de ontvangst en in de pauze zal koffie of thee met bijbehoren geserveerd worden.

Afsluitende bijeenkomst

Aansluitend aan het symposium vindt in het MNU een tentoonstelling plaats van klokken met astronomische mechanieken. Het symposium wordt afgesloten met een borrel in het museum. Hier is gelegenheid de tentoonstelling en het aanvullende audiovisuele programma te bekijken. Uitleg kan worden gegeven door deskundigen van het museum. Uniek is de gelegenheid de modellen van Wright en Van Vark van nabij te bekijken en te vergelijken, met toelichting door en desgewenst discussie met de makers. Het museum is speciaal voor deze bijeenkomst geopend en er geldt geen vooraf vastgestelde sluitingstijd. Het museum heeft een ruim gesorteerde boekwinkel, gespecialiseerd in literatuur op het gebied van uurwerken. De bezoekers van het symposium wordt de gelegenheid geboden het boek “Decoding the Heavens” van Jo Marchant voor slechts €10,00 aan te schaffen.

Entree en borrel zijn bij de prijs van het symposium inbegrepen.

Prijs en betaalwijze

De entree voor het symposium inclusief afsluitende bijeenkomst bedraagt €39,50. Er is een beperkt aantal plaatsen beschikbaar. U reserveert uw plaats door een mail aan [email protected] en overmaking van het bedrag van €39,50 op bankrekening 471655716 t.n.v. Stichting Zaans Uurwerkenmuseum te Zaandam. Daarna ontvangt u een bevestiging per e-mail.

Bij de entree zal u gevraagd worden een copie van de bevestigingsmail te tonen.