Hoogendijk, Steven/nl

Hoogendijk, Steven

Steven Hoogendijk

Tafelklok van Steven Hoogendijk, Rotterdam

Wijzerplaat van de tafelklok

Nederlandse horlogemaker en natuurkundige

Steven Hoogendijk werd op 1. april 1698 geboren en was de zoon van uurwerkmakers-echtpaar Adriaen Hoogendijk en Elisabeth Tracy. Zijn grootvader was de horlogemaker en opticien Steven Tracy. Hoogendijk woonde in de Kleine Draaisteeg te Rotterdam. (deze locatie aanwijzen) Hoogendijk leerde het ambacht van zijn ouders, voorts volgde hij zijn opleiding bij Hendrik Overbury uit Overschie, Johannes van Ceulen le Jeune en Pieter Uyterweer.

Hoogendijk was vrijgezel en zocht een bestemming voor zijn vermogen, dat bij de dood van zijn oudere broer Thomas in 1768 belangrijk was vergroot. Samen met een aantal anderen stichtte Hoogendijk in 1769 het "Bataafs Genootschap voor Proefondervindelijke Wijsbegeerte", een maatschappij voor experimentele filosofie, waarvan de belangrijkste doelstelling, de invoering van de stoommachine in Nederland was. Met de steun van dit genootschap en op eigen kosten werd in Engeland, een dergelijke machine gekocht en geplaatst in een oud gebouw "de kruittoren" aan de stadsrand van Rotterdam. Op 9. maart 1776 werd de machine voor het eerst in gebruik genomen. De machine zelf bleek uitstekend te voldoen, maar de door Hoogendijk zelf ontworpen houten pompen bleken niet tegen de druk bestand en begaven het al snel. Sindsdien draaide de machine alleen maar af en toe voor belangstellenden. Dit maakte toch zo'n indruk dat in 1785 een nieuwe stoommachine in de polder Blijdorp (300 ha) werd gebouwd. De 22 pk stoommachine van Boulton en Watt werd gebruikt om de polders Blijdorp en Cool te bemalen Deze voldeed wel aan de verwachtingen met de theoretische capaciteit van 1750 kubieke voet waterverplaatsing per minuut. De effectieve capaciteit bleek slechts 5% lager te liggen. Het geheel werd gefinancierd door de reeds hoogbejaarde Hoogendijk met voor die tijd het aanzienlijke bedrag van ƒ 25.000. Het succes van dit experiment aanschouwde hij nog juist met eigen ogen. Enkele maanden later stierf hij op 3. juli 1788.

In 1767 werd door de Franse regering een speciaal schip gebouwd en uitgerust, om verschillende zeevaartkundige instrumenten in de praktijk te beproeven en astronomische lengtebepalingen te verrichten. Voor dit doel vertoefde het bedoelde schip, de korvet „L'Aurore", onder bevel van Francois Cesar Le Tellier, markies De Courtanvaux, Capitaine-Colonel des Cent-Suisses de la garde ordinaire du corps du Roi, enige dagen te Rotterdam, bijzonder was het de aanwezigheid van de chronometermaker Pierre Leroy die De Courtanvaux in contact bracht Steven Hoogendijk.

Op 6. september 1887 nam het gemeentebestuur van Rotterdam het besluit een straat naar hem te vernoemen.(deze locatie aanwijzen)
Het "Bataafs Genootschap voor Proefondervindelijke Wijsbegeerte" is nog steeds actief en wil de natuurkundige en medische wetenschap in de Rotterdamse regio bevorderen. De stichting reikt iedere twee jaar de Steven Hoogendijk Prijzen uit aan de beste promovendi van enerzijds de TU Delft (Techniek) en anderzijds de Erasmus Universiteit Rotterdam (medisch-biologisch).

Bronnen

• Biographisch woordenboek der Nederlanden
• Het bezoek aan Rotterdam in 1767 van Markies De Courtanvaux