Ceulen, Johannes van (de Oude)/nl

Haagse Klok van Johannes van Ceulen

Uurwerk met Cycloïdale Boogjes
Johannes van Ceulen, Fecit Hage

Uurwerk met separaat wekkerwerk

Nederlandse uurwerkmaker

Johannes van Ceulen werd niet geboren in Den Haag, en zijn geboortedatum is niet bekend doch het moet rond 1630 zijn.
Hij werd pas burger in Den Haag in 1676, daar stierf hij in 1715.

Hoewel Pieter Visbagh de zaak van Salomon Coster had overgenomen en deken van het Gilde was, waren er meerdere uurwerkmakers in Den Haag die voor Christiaan Huygens, werkten. Een daarvan was Johannes van Ceulen. Deze uurwerkmaker had een grote productie van ondermeer Haagse klokken, maar ook van zakhorloges. De kwaliteit van zijn werk was bijzonder goed. Hij woonde sinds 1678 tegenover de woning van de familie Huygens aan de Lange Poten in den Haag. (deze locatie aanwijzen)
Hij kreeg van Huygens de opdracht een tweetal zee-uurwerken naar Huygens ontwerp te vervaardigen. Bij deze zee-uurwerken paste Van Ceulen de Cardanische ophanging toe volgen het systeem van Gerolamo Cardano. Een van deze trommelvormige uurwerken is te zien in het Astronomisch-Physikalisches Kabinett und Planetarium in Kassel en is een voorloper van de huidige marinechronometer. Daarnaast gaf Huygens in 1681 Van Ceulen de opdracht voor het vervaardigen van een uurwerk dat een planetarium moest aandrijven (Orrery). Zowel de zee-uurwerken als het planetarium waren voorzien van een balans met spiraalveer naar het ontwerp van Huygens uit 1675. Wanneer Van Ceulen zelf met voorstellen tot verbetering van uurwerken komt is Huygens daar niet van gediend. Aan de relatie komt een einde en Huygens gaat op zoek naar een andere uurwerkmaker.

Musea met uurwerken van Johannes van Ceulen

• Museum Boerhaave Leiden
• Museum van het Nederlandse uurwerk Zaandam
• Nederlands Goud-, Zilver- en Klokkenmuseum Schoonhoven
• The Science Museum Londen
• Astronomisch-Physikalisches Kabinett und Planetarium Kassel
• Metropolitan Museum of Art New York

Weblinks

• Antique Horology, early pendulum clocks. (en)
• Museum Boerhaave: Planetarium van Johannes van Ceulen (nl)

• Museum Boerhaave: Haagse klok van Johannes van Ceulen (nl)

Bronnen

• R. Plomp: Early Dutch Spring-driven clocks (1979). ISBN 9063970218; ISBN 9789063970215
• Christiaan Huygens, 1629-1695: Een quaestie van tijd (Leiden 1979/1988) Museum Boerhaave; ISBN 9062920454; ISBN 9789062920457
• Christiaan Huygens, 1657-1710: Octrooi op de Tijd (Leiden 1979/1988) Museum Boerhaave; ISBN 9062920489
• A.C. van Helden, Rob H. van Gent, De Huygenscollectie, Leiden 1995, pp.14,15 Museum Boerhaave
• Hans Hooijmaijers, Telling Time, Leiden 2005, pp. 30,31 Museum Boerhaave